کتاب «داستان‏نویسان معاصر افغانستان» در دست انتشار

مهدی زرتشت

در یک دهه اخیر، ادبیات داستانی افغانستان، رشد قابل ملاحضه‏ای داشته است. کتاب «داستان‏نویسان معاصر افغانستان» به تألیف علی پیام نویسنده و پژوهشگر، در واقع نخستین کتابی است که داستان‏نویسان معاصر افغانستان را به معرفی می‏گیرد. این کتاب، اکنون در دست نشر است و قرار است به زودی از سوی "مرکز منابع معلوماتی دانشگاه کابل" منتشر شود.

گرچه قبلاً نیز در مورد تاریخ ادبیات داستانی و معرفی برخی از نویسندگان افغانستان، تحقیقاتی صورت گرفته و کتابهایی نوشته شده است؛ با این حال، کتاب «داستان‏نویسان معاصر افغانستان» به جدیدترین چهره‏های ادبیات داستانی نیز پرداخته است. یکی از ویژگی‏های مهم این اثر پژوهشی ادبی این است که تمام داستان‏نویسان فارسی زبان، پشتون زبان، ازبیک زبان، ترکمن زبان، انگلیسی زبان و فرانسوی زبان افغانستان (منظور کسانی که در کنار ترجمه، آثار داستانی‏شان را به زبان‏های مذکور می‏نویسند) در این کتاب معرفی شده است. همچنین، قرار است این کتاب همزمان به دو زبان- پشتو و فارسی/دری- نشر شود.

به گفته نویسنده این کتاب، کار ترجمه به زبان پشتوی این کتاب را عصمت الله مایار انجام خواهد داد.

در طول جنگ‏های داخلی و پس از آن، ظهور رژیم بنیادگرای طالبان، نویسندگان افغانستان یکبار دیگر در شرایط سخت و صعبی قرار گرفتند. در این دایره زمانی، نویسندگان یا مجبور شدند دست به مهاجرت و فرار بزنند و یا اینکه شرایط برای کار و زندگی آنقدر در تنگنا قرار گرفت که ادبیات، به کلی به حاشیه رفت؛ اما با سقوط طالبان و شروع یک عصر نو با حضور نیروی‏های ائتلاف، نویسندگان و علاقمندان ادبیات، یکبار دیگر فرصت یافتند تا با قبول مشکلات فراوان، به نوشتن و نشر فرآورده‏های ادبی و تحقیقی‏شان آغاز کنند و ادامه دهند.

اکنون بیش از یک دهه می‏گذرد که نویسندگان و شاعران افغانستانی، گرچه با کیفیت و محتوایی نه خیلی قابل توجه، اما کتاب‏های زیادی را منتشر کرده‏اند. سالانه به تعداد چندین اثر داستانی و شعر و پژوهش‏های ادبی، در داخل کشور به نشر می‏رسند.

بدون شک، یکی از مهم‏ترین دستآوردها در دهه عصر، آزادی بیان بود. بر این اساس، اغلب آثار داستانی و شعری افغانستان کنونی، حکایتی از کنج و کنار وضعیت زندگی اجتماعی موجود است. داستان‏نویسان و شاعران افغانستانی، در دهه حاضر با الهام از واقعیت‏های اندوهبار اجتماعی و فرهنگی و سیاسی، تا اکنون آثار چندی را به دست نشر سپرده‏اند. اکثر کتابهایی که در زمینه ادبیات داستانی (داستان کوتاه و رمان) و شعری نوشته شده‏اند، بازتاب روال زندگی مشقت‏بار انسان‏های افغانستانی است که گویی تیره‏گی اندوه‏ناک، بر سراسر زندگی جمعی و فردی آنها سایه انداخته است. با چنین دریافتی، حقیقتاً فضای پر از رنج و مشقت، تیره گی فرساینده و تمام واقعیت‏های ناگوار زندگی اجتماعی، سوژه‏های فراخ و دور و درازی برای خلق بهترین آثار دراماتیک است: یک درام به تمام معنا واقعی.

باید خاطرنشان ساخت که در طول یک دهه اخیر و با وجود این پیشرفت‏ها، اما نویسندگان کشور هنوز با دنیایی از مشکلات مواجه‏اند. التهاب اوضاع امنیتی، بیکاری، فقر و درماندگی، بی‏ثباتی و فقدان یک چشم‏انداز روشن و امیدوارکننده برای فردای کشور، بیشتر از همه نسل فرهنگی و نویسندگان کشور را تحت تأثیر قرار داده است. بر همین مبنا، طی سالهای اخیر، تعداد زیادی از نویسندگان و شاعران کشور، وطن و ملک و دیار شان را ترک کرده و امید زندگی را در دنیای غربت بسته‏اند.

با این حال، رئیس جمهور جدید کشور در یکی از مهم‏ترین سخنرانی‏هایش وعده سپرد تا زمینه زندگی بهتر را در کشور مساعد کند. او وعده داد که از این پس نباید شهروندان کشور، مجبور به مهاجرت شوند و با مایه گذاشتن از جان‏شان، به زندگی در غربت تن در دهند. این یک خبر امیدوارکننده است و بخصوص برای نسل فرهنگی و قلم به‏دستان کشور می‏تواند مایه یک امیدواری تازه باشد.