یادداشت: دو سال پیش- زمانی که تازه آموزش زبان روسی را شروع کرده بودم- به صورت اتفاقی دستم به فیلمی تحت عنوان "دوئل" رسید. آن را دیدم و راست اش، نخستین روزهایی بود که علاقمند شدم در مورد این شاعر در گذشته، بیشتر بدانم. فیلم زیبا اما غم انگیز بود. با درک عظمت شاعر، صحنه های مرگ او، مثل تلنگر کوه غم بود و رفتن اش همچون غروب یک خورشید.
حالا که دو سال از آن زمان گذشته است، دقیقاً زمانی است که کتابی تازگی ها به دستم رسیده با عنوان "عصر طلایی و عصر نقره ای شعر روس" از شاعر و مترجم ایرانی آقای حمیدرضا آتشبرآب. در ساعت درسی، مطالعه کتاب را شروع کردم و یادداشت برداری نمودم. مثل همیشه، حین خواندن دچار احساسات گوناگونی شدم و نتیجه آن شد که شعر "مرگ شاعر" سروده اسطوره دیگر ادب روس- میخاییل لرمانتوف- به دقت بخوانم و غمگین و آشفته و برآشفته از اوضاع و احوال جامعه ی و فرهنگ خودما. بخصوص این فرهنگی دینی و صریح تر بگویم این اسلام که همه چیز را از این جامعه گرفته است و نمی دانم عاقبت اش چه خواهد شد. نتیجه آن شد که نقدم را نوشتم و آن را در صفحه زیرین گذاشتم.
اینک منظومه "مرگ شاعر" سرودهی م. لرمانتوف پس از مرگ شاعر بزرگ الکساندر پوشکین که می گویند تزار نیکولای اول را به لرزه انداخت و دریغا که خود شاعر نیز پس از چندی، طی دسیسه ای که از سوی تزار چیده شده بود، ستاره زندگی اش همانند پوشکین، غروب کرد.
اینک متن کامل شعر "مرگ شاعر" که از کتاب "عصرطلایی و عصر نقره ای شعر روس" آقای آتشبرآب گرفتم، آن را حروفچینی نمودم و گذاشتم اینجا.
میخائیل لرمانتوف
مترجم: حمیدرضا آتش برآب
شاعر کشته شد!
وین شمع شرف
سوخت و فسانه شد
به خدنگی بر جگر
قربانی مکر زمانه شد
با عطش انتقام و کینه
و سری مغرور
افتاده بر سینه!...
روح شاعر
تاب ذلت از
رنجهای
فرومایه نداشت
علیه
یک جهان به پا خاست
تنها
چون
همیشهی تاریخ...
و
کشته شد!
کشته
شد او آری!...
و دیگر از چه روست این ضجه و زاری
تعارفات پوسیده و
نالههای بیهوده و
سخنان هجو آلوده
برای تبرئه؟
مگر نه اینکه
حکم سرنوشت جاری گشت؟
مگر نه شما بودید که از نخست
با
نفرت و خشم
آواره اش کردید
و نبوغ دلیرانه و
روح آزاده اش را
خوار کردید
مگر نه شما بودید
که از سر تفریح
به آتش پنهان
وجود پلیدتان دمیدید؟
چه تان اوفتاده اکنون؟
سرخوش و شاد باشید...
کو واپسین رنج ها را تاب نداشت
و چونان مشعلی
فرو نشست و جان
سپرد
همو که لبریز ذوق و نبوغ بود
به سان تاج
گلی پرشکوه
خشکید و پژمرد.
و قاتل اما
چه ننگین
قلبش را نشانه رفت...
و او را دیگر نجاتی نیست
قلب قاتل
آرام آرام
می تپید
چون همه ی قلب های پلید
و به دستانش تپانچه عقب ننشست.
و ای شگفت!...
شگفتا که از دوردست
صدها
فراری مجنون
برای شکار منصب و
جای افزون
به حکم سرنوشت آری
بر سرمان فرو می ریزند
به پوزخندی این گستاخ
چه پست و خوار شمرد
فرهنگ و زبان ملتی را
شرفش نبود
به افتخارمان رحم کند
شعورش نبود بداند
در آن لحظه ی خونین
دست بر روی چه افراشته بود!...
شاعر کشته
شد
و به آغوش گوش در آمد
به سان لنسکی
آوازه خوان ناآشنا و محبوب چکامه اش
-شکار حسادتی غریب-
آن که شاعر او را
به دستان پرتوان و شگرف خویش آفرید و ستود
و آخر کشته شد
همانند او
به دستی بی رحم.
و از چه رو
شاعر
از جهان های آباد و
دوستی های شاد
پا به این جهان خفقان تنگ چشمی نهاد
برای قلبی آزاد؟
یا شوقی که سینه اش را
به گلوله می گشاد؟
از چه رو دست
به دستان نیرنگ داد
از چه روی کلمات و التفات دروغین شان را
حرمت نهاد
او از آغاز راه
این خلق را می شناخت آیا
که چنین به دام او افتاد؟
و تاج گل پیشین
چو از سر بداشت
تاجی از خار بر سرش نهادند
که پیشانی بلندش را زهر چشاندند
و لحظه های آخرینش را به خون نشاندند.
و فنا شد او
این پیامبر
شعر
با
عطش بیهوده ی انتقام
و
دریغ نهان فتنه ی ایام
فرو نشستند نواهای حیرت انگیزش
و
دیگر بار
لب نخواهند گشود
مأوای آوازه خوان ما
جایی ست تنگ و تار
و بر لبانش
مهر
سکوت اسرار.
و شمایان
ای
آیندگان مغرور
گشته چون روز روشن برای تان
پلیدی
پدران نامی تان
که به
پاشنه ی بردگی
و یوغ بندگی
لگدمال و خرد کردند
عشق و خروش مردمان تیره بخت را!
شما
ای
جماعت حریص گرد تاج و تخت تزار
ای
جماعت جلاد آزادی
جلادان
نبوغ و افتخار!
که در لوای قانون
زبان
عدل می برید و دهان حق می بندید!...
و دادگاه مقدسی نیز هست
شما مفسدان را!
دادگاه بی رحم بر شما
در انتظار است؛
که به گوشش
جرنگ سکه هاتان را راهی نیست
و خدعه و فریب تان را پناهی.
چرا که عمرتان را صبحگاهی نیست
و
زمان نیست
زمان بازگشت
و سیلاب خون سیاه تان هم
نخواهد شست
خون زلال و پاک شاعر را
که بی گناه
برخاک
جاری گشت!
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر